Προσκυνητές σε τάφους προσφιλών νεκρών, «όλοι ίσοι», όπως χαρακτηριστικά ο Οικουμενικός Πατριάρχης είπε, «είτε είμεθα Πατριάρχης, είτε μητροπολίται, είτε πιστοί λαϊκοί, είτε νέοι, είτε γέροι, πλούσιοι - πτωχοί, άνδρες - γυναίκες». Στην Ιμβρο που πονά, που παλεύει, στην Ιμβρο όπου Ρωμαίικο και Ορθοδοξία αποκαθαίρονται, οι έννοιες των λέξεων αποκτούν άλλη διάσταση από τη συνηθισμένη, τόσο ανθρώπινη μα τόσο μεγάλη συνάμα...
Παιδικά χρόνια, πανηγύρια, εξοχές, μνήμες, σχολειά και Πρωτομαγιές ξετυλίχθηκαν την περασμένη Τρίτη στο αντάμωμα στην Ιμβρο |
Αργά το απόγευμα και μετά από διαδρομές σε γειτονιές που τα ονόματά τους ακούγονται στα αυτιά σου σαν ξεχασμένα παραμύθια, σαν ύμνοι της Μεγάλης Παρασκευής, σαν αντίδωρο τη νύχτα των Χριστουγέννων. Σμύρνη, Μενεμένη, Αϊβαλί, Αδραμμύτι, Ασσος, Τροία, Δαρδανέλια, Μάδυτος, μπαίνεις στο τελευταίο καράβι, για την Ιμβρο. Στον ορίζοντα το νησί-προορισμός σου μπλέκει με την εικόνα της Σαμοθράκης. Προβάλλεται πάνω της, η Αρασιά της Ιμβρου γίνεται θαρρείς ένα με το Σάος της Σαμοθράκης, κι ύστερα, όσο πλησιάζεις στο νησί, θαρρείς και κάθε του κομμάτι είναι γνωστό σου, το έχεις δει, ένα στη Λήμνο, άλλο στον Αϊ-Στράτη, το τρίτο στη γειτονική Τένεδο, στη Σαμοθράκη. Ο κόσμος του βορειότερου κομματιού τού βορείου Αιγαίου, οι βόρειες Σποράδες, η αλλιώτικη ετούτη πολυνησία του Αρχιπελάγους, η τόσο τραγικά συνδεδεμένη με την ιστορία του Ρωμαίικου.
Στα Εννιάμερα της Παναγιάς ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος συνηθίζει να λειτουργεί στον τόπο του |
Πόνος
Ιδιαίτερα στον αιώνα που πέρασε, οπότε και οι άνθρωποι της Ιμβρου και της Τενέδου γίνανε πιόνια σε σκακιέρες συμμαχιών, στοιχεία απάνθρωπων δούναι και λαβείν, αποδείξεις πόνου που γέννησε μια πατρίδα που αρνιόταν να καταλάβει πως τα καμώματα κάποιων στην Κύπρο με τις κρυφές της ή τις φανερές της ευλογίες ξερίζωναν τον κόσμο των νησιών. Που το 1923 η Συνθήκη της Λωζάννης τα έριξε μαζί με τον χριστιανικό ρωμαίικο πληθυσμό τους στον χάρτη της Τουρκίας.
Στην Ιμβρο, το λοιπόν, που έγινε Γκιοκτσέαντα, γιατί στην Τουρκία όλα πρέπει να είναι διαφορετικά απ' ό,τι ήταν επί αιώνες. Στην πρωτεύουσα του νησιού, την Παναγιά, στη σκιά ενός πανάσχημου αγάλματος του Κεμάλ Ατατούρκ με ημίψηλο καπέλο και φράκο (!) και την πανταχού παρούσα επιγραφή «ne mutlu turkum diyene» («τι ευτυχής που νιώθει κανείς να λέει πως είναι Τούρκος»). Προσέξτε τη σημασία της φράσης... «Να λέει πως είναι». Κι όχι «να είναι...»!
Μόλις 250 Ρωμιοί κατοικούν πια στην Ιμβρο. Ο μεγάλος ξεριζωμός έγινε στη δεκαετία του '60, όταν το τουρκικό κράτος στέγασε στο νησί τις ανοιχτές φυλακές |
20 κάτοικοι
Από την Παναγιά στο ερειπωμένο Σχοινούδι. Σπίτια που χάσκουν σαν αδειανά νεκροκέφαλα στις πλαγιές του χωριού που κάποτε κατοικούσαν 4.288 άνθρωποι. Και που σήμερα κατοικούν μόλις 20! Ενας από τους ανθρώπους του ιστορεί στο νομάρχη Λέσβου Παύλο Βογιατζή, που συμμετέχει σε ετούτο το ταξίδι-προσκύνημα, «τα 32 μαγαζιά, τα αμπέλια, τα χτήματα που πάνε, χάθηκαν, τα πήρε θαρρείς ο αέρας. Πέτρες, γιε μου, μείνανε μονάχα, πέτρες...».
Και τα σπίτια των εποίκων στον απαλλοτριωμένο κάμπο που στέγασε τις ανοικτές φυλακές που το τουρκικό κράτος στέγασε στο νησί στη δεκαετία του 1960 για να υποχρεώσει τους Ρωμιούς νησιώτες να φύγουν. Φύγανε οι νησιώτες, έκλεισαν οι φυλακές, στη θέση τους χτίστηκαν σπίτια εποίκων. Τι κι αν οι νόμοι ορίζουν ότι οι απαλλοτριωμένες εκτάσεις επιστρέφουν στους προκατόχους τους όταν οι λόγοι της απαλλοτρίωσης εκλείπουν; Στην Ιμβρο τίποτα δεν είναι ίδιο με τον άλλο κόσμο. Εκλεισαν οι φυλακές, στη θέση τους οικισμός για εποίκους. Ο λόγος της απαλλοτρίωσης, το ξερίζωμα των Ρωμιών από το νησί, δεν εξέλιπε, δεν αναφέρεται τούτος σε κανένα χαρτί...
Εκεί, στα δεξιά του δρόμου βγαίνοντας από την Παναγιά, είναι οι Αγιοι Θεόδωροι. Το χωριό όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε ο Δημητράκης Αρχοντώνης, ο σημερινός Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος. Το χωριό με τους περισσότερους Ρωμιούς στο νησί. «Εξήντα είμαστε όλοι κι όλοι το χειμώνα», λέει ο παπα-Γιώργης, ο ιερέας. Είναι η γιορτή των Εννιάμερων της Παναγιάς, η γιορτή που ο Πατριάρχης συνηθίζει να επιστρέφει στον τόπο του, να λειτουργεί εκεί, να συγκεντρώνει τους τελευταίους 250 Ρωμιούς του νησιού, αλλά και τους εκατοντάδες Ιμβριους της διασποράς που βρίσκονται στο νησί, να καμαρώνουν όλοι μαζί για το ότι ένας τέτοιος άνθρωπος γεννήθηκε από έναν τέτοιον τόπο.
«Ne mutlu turkum diyene» είναι η επιγραφή του αγάλματος του Κ. Ατατούρκ, δηλαδή «Τι ευτυχής που νιώθει κανείς να λέει πως είναι Τούρκος» |
Τα ευχάριστα...
«Σήμερα, που συναντώμεθα», είπε ο Πατριάρχης στους παρόντες συγχωριανούς του και όχι μόνο, «ας θυμηθούμε μόνον τα ευχάριστα: Τα παιδικά μας χρόνια, τα ωραία πανηγύρια στα χωριά και στις εξοχές μας, τα γεμάτα από παιδιά σχολεία μας, την έναρξη της λειτουργίας της Κεντρικής Σχολής, τις πρωτομαγιές που "πιάναμε" τον Μάη, τον Κλήδωνα του Ιουνίου, τους φανούς της τελευταίας ημέρας του Ιουλίου, τον ληομαζωχτή, τον γκρίζο, το θέρισμα και το αλώνισμα, το..., το..., το... Αλήθεια, τι να θυμηθώ! Τι να ξεχάσω! Δόξα τω Θεώ, πάντων ένεκεν! Πάντων! Για όλα! Και για το ότι μας δίνει την δύναμη να τα θυμούμαστε. Και να τα νοσταλγούμε. Και να αισιοδοξούμε ακόμα. Και να ελπίζουμε».
Γιατί στ' αλήθεια ελπίζει ο Πατριάρχης, ελπίζουν οι λιγοστοί Ιμβριοι του νησιού, ελπίζουν οι Ιμβριοι της διασποράς. Κι ελπίζουν όχι μόνο γιατί η προοπτική της ένταξης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση έβαλε την Ιμβρο και το πρόβλημα των ανθρώπων της ξανά στο προσκήνιο. Αλλά και γιατί στο νησί λειτουργεί εδώ και δυο χρόνια ένας φωτισμένος ιεράρχης. Ο μητροπολίτης Ιμβρου Κύριλλος, που «διαρκώς θερμαίνει ο Αγιος Ιμβρου τις καρδιές των χριστιανών του με τη φλόγα του ενθουσιασμού του, με το ανεξάντλητο χιούμορ του και το πλατύ χαμόγελό του, με τις ανακαινίσεις και τα εγκαίνια των εξωκλησιών μας, με τις επισκέψεις του και με τις εκδρομές που διοργανώνει και τις κοινοβιακές -θα έλεγα- ή οικογενειακές συνεστιάσεις που θυμίζουν τις "αγάπες" των πρώτων Χριστιανών, της αρχέγονης Εκκλησίας, τότε που ήταν άπαντα κοινά».
Φεύγοντας από την Ιμβρο τίποτα δεν είναι ίδιο. Κατεβαίνεις ένα σκαλοπάτι στον υπόλοιπο κόσμο. Στον κόσμο της καθημερινότητας, όπου τα όνειρα δεν έχουν θέση...
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 27/08/2005
No comments:
Post a Comment