το ταλέντο κληρονομείται;

Μπορεί ο Δαρβίνος να διατύπωσε τη θεωρία της φυσικής επιλογής των ειδών με σκοπό τη διαιώνισή τους, αλλά σήμερα πλέον η γενετική δημιουργεί τη δυνατότητα στον άνθρωπο να επιλέγει ο ίδιος τους απογόνους του, εγείροντας σημαντικά ηθικά ερωτήματα και έντονη πολεμική. Φανταστείτε τους γονείς του μέλλοντος να ξεφυλλίζουν έναν ηλεκτρονικό κατάλογο και να επιλέγουν με ένα κλικ το χρώμα ματιών, του δέρματος ή το φύλο του παιδιού που θα γεννήσουν. Να διαλέξουν έναν αθλητή ή μία διάνοια;

Ένα τέτοιο σενάριο, που δεν αποτελεί πλέον επιστημονική φαντασία, θεωρείται από πολλούς ένας εφιάλτης που πρόκειται να επιδεινώσει ακόμη περισσότερο τις ανισότητες στον κόσμο.

Στις ΗΠΑ, δεκάδες κλινικές προσφέρουν ήδη γενετικά προφίλ πιθανών δωρητών σπέρματος ή ωαρίων. Η Xytex Corporation, που εδρεύει στην Ατλάντα, παρέχει στους πελάτες της μία μακρά λίστα δωρητών περιγράφοντας τα σωματικά χαρακτηριστικά τους, από το μήκος των βλεφαρίδων και πιθανές φακίδες μέχρι το σχήμα των αυτιών. Παρέχεται επίσης αντίγραφο του ιατρικού φακέλου του δότη, το ψυχολογικό του προφίλ, οι σχολικές και πανεπιστημιακές του επιδόσεις, επιστολή και φωτογραφίες του, ως ενήλικα και ως παιδιού.

Βέβαια, η πλειοψηφία των ζευγαριών που αντιμετωπίζουν προβλήματα γονιμότητας στρέφονται πλέον σε δότες και φυσικά οι πληροφορίες αυτές δεν αποτελούν γενετικό πιστοποιητικό. Ακόμη κι αν ήταν, το παιδί που θα προκύψει μπορεί να μην έχει τα χαρακτηριστικά που υπόσχεται ο κατάλογος.

Αλλά δεν υπάρχει επιστημονικό -ούτε νομικό στις περισσότερες χώρες- κώλυμα που να εμποδίζει τη διασταύρωση ενός σπέρματος και ενός ωαρίου από δότες που επιλέγονται βάσει γενετικών κριτηρίων, και την εμφύτευση του εβρύου που θα προκύψει σε μία άλλη γυναίκα. Η δυνατότητα αυτή μάλιστα προσφερόταν ήδη από μία τράπεζα εμβρύων στο Τέξας, πριν την αποσύρει εξαιτίας της κατακραυγής που προκάλεσε.

Στις χώρες όπου δεν υπάρχει νομικό πλαίσιο για την προεμφυτευτική διαγνωστική (DPI), γονείς που δεν έχουν κανένα πρόβλημα να τεκνοποιήσουν μπορούν να καταφύγουν στην τεχνητή γονιμοποίηση για να επιλέξουν τους απογόνους τους με βάση τα κριτήρια που επιθυμούν.

Στη Γαλλία, η προεμφυτευτική διαγνωστική επιτρέπεται μόνο κατά περίπτωση, όταν οι μέλλοντες γονείς έχουν ιστορικό σοβαρών γενετικών ασθενειών στην οικογένεια, ή σε ορισμένες περιπτώσεις καρκίνου.

Ο Πίτερ Γουόρντ του Πανεπιστήμιου της Ουάσινγκτον και συγγραφέας του βιβλίου Future Evolution θεωρεί ότι μία μέρα θα έχουμε τη δυνατότητα να δημιουργήσουμε ένα νέο ανθρώπινο είδος και ότι η μεγαλύτερη πίεση για την αλλαγή των γονιδίων θα προέρχεται από τους ίδιους τους γονείς, οι οποίοι θα επιθυμούν να επιλέξουν το φύλο του παιδιού, ή να του κληροδοτήσουν τα δικά τους χαρακτηριστικά, όπως την ομορφιά ή το ταλέντο τους.

Στον αντίποδα, ο Στίβεν Πίνκερ, καθηγητής εξελιχτικής ψυχολογίας στο Χάρβαρντ, θεωρεί ότι οι ανησυχίες αυτές είναι υπερβολικές, καθώς η περιπλοκότητα της γενετικής δεν επιτρέπει εύκολα παρέμβαση για διαχείριση των ανθρωπίνων χαρακτηριστικών. Η διαχείριση των γονιδίων με συγκεκριμένο σκοπό είναι πολύ πιο περίπλοκη από τη διεξαγωγή ενός πειράματος. Ακόμη και το μικρότερο χαρακτηριστικό είναι καρπός συνέργειας πολλών γονιδίων: δεν υπάρχει ένα γονίδιο για την νοημοσύνη και άλλο για το καλλιτεχνικό ταλέντο. Ποιος γονιός λοιπόν θα έπαιρνε το ρίσκο να πάει κάτι στραβά; αναρωτιέται ο κ. Πίνκερ.